Otmuchów Wortal » Karol Ferdynand Waza

Karol Ferdynand I Waza (urodzony w Warszawie, 13 października 1613 roku, zmarł w Wyszkowie, 9 maja 1655 roku) herb

Syn Zygmunta III Wazy, króla Polski, króla Szwecji, wielkiego księcia litewskiego i Konstancji Habsburżanki, córki Karola Habsburga, arcyksięcia austriackiego na Styrii, Karyntii, Krainie i Gorycji.

Królewicz polski, biskup-koadiutor (biskup pomocniczy) wrocławski od 20 grudnia 1619 roku do 3 maja 1625 roku, kanonik wrocławski od 23 marca 1624 roku do 3 maja 1625 roku, biskup-ordynariusz wrocławski od 3 maja 1625 roku, biskup wrocławski i książę nysko-otmuchowski od 22 października 1625 roku do 9 maja 1655 roku, pan stanowy Państwa Żywieckie od 10 lipca 1631 roku do 9 maja 1655 roku, biskup-ordynariusz płocki od 9 lutego 1643 roku do 9 maja 1655 roku, kandydaturę do tronu polskiego 20 maja do 11 listopada 1648 roku, książę opolsko-raciborski od 30 stycznia 1652 roku do 9 maja 1655 roku, opat komendatoryjny klasztoru kanoników regularnych w Czerwińsku od 18 stycznia 1634 roku do 18 października 1641 roku, mogilski, opat komendatoryjny klasztoru benedyktynów w Tyńcu od sierpnia 1636 roku do 18 października 1641 roku, opat komendatoryjny klasztoru cystersów w Mogile koło Krakowa od 31 maja 1650 roku do 9 maja 1655 roku, namiestnik w Królestwie Polskim w 1651 roku, proboszcz generalny (opat) Zakonu Bożogrobców w Miechowie od między 1652 a 19 stycznia 1653 roku do 9 maja 1655 roku.

Urodził się i spędził dzieciństwo oraz młodość pod opieką matki na dworze królewskim w Warszawie. Ochrzczony 4 maja 1614 roku w Warszawie.

23 marca 1624 roku otrzymał od papieża Urbana VIII dyspensę pozwalającą na objęcie godności kanonika wrocławskiego. W tej sprawie interweniował u papieża kardynał-protektor Cosmo de Torres.

3 maja 1625 roku, będąc jeszcze małoletnim chłopcem, został biskupem wrocławskim i otrzymał tytuł księcia opolsko-raciborskiego. Intronizacja na biskupstwo nastąpiła w Warszawie 18 stycznia następnego roku. W ten sposób cesarz Ferdynand II Habsburg miał okazać swą wdzięczność za pomoc, której król Zygmunt III Waza udzielił mu podczas powstania węgierskiego w 1619 roku, wysyłając do Siedmiogrodu dziesięć tysięcy polskiej jazdy, tzw. lisowczyków, którzy zapobiegli zajęciu przez powstańców Wiednia. Nominacja ta nie obyła się jednak bez protestów kanoników wrocławskich. 22 października 1625 roku otrzymał papieskie zatwierdzenie na biskupstwo. 18 stycznia 1626 roku mimo małoletności i nie posiadania święceń kapłańskich został również uroczyście instalowany.

Po śmierci matki w 1631 roku wraz z bratem Janem Kazimierzem odziedziczył Państwo Żywieckie. W okresie rządów Władysława IV Wazy rezydował przede wszystkim w Warszawie, ale nie miał na nim dużych wpływów. Będąc osobą bliską dworu królewskiego nie interesował się jednak polityką i nie miał ambicji do zdobywania urzędów świeckich. W latach 1632-1648 poświęcał czas głównie pracy administracyjnej, sprawom majątkowym i gromadzeniu beneficjów kościelnych. W 1640 roku został biskupem płockim. Ponieważ nie posiadał święceń kapłańskich, został zmuszony oddać sprawy duszpasterskie swoim sufraganom. Był doskonałym administratorem i gospodarzem swoich dóbr kościelnych. W 1641 roku wyznaczony został senatorem rezydentem. W 1643 roku wyznaczony został senatorem rezydentem.

9 lutego 1643 roku został wyznaczony na biskupem-ordynariuszem płockim. Po uzyskaniu pełnoletności nie zdecydował się nigdy na przyjęcie święceń kapłańskich i sprawy duszpasterskie przekazał w diecezji wrocławskiej swoim sufraganom spośród, których najważniejszą rolę odgrywali biskup Jan Baltazar Liesch von Hornau oraz archidiakon Piotr Gebauer. Podobnie postąpił z diecezją płocką gdzie zastępowali go w posłudze duchownej biskupi Stanisław Starczewski i Wojciech Tolibowski.

Po śmierci Władysława IV Wazy - zmarł 20 maja 1648 roku, Karol Ferdynand zgłosił swoją kandydaturę do tronu polskiego. Miał spore szanse na zdobycie tronu, gdyż popierany był przez dwie trzecie senatorów oraz większość biskupów. Sprzyjał mu również ogół szlachty. Jego kandydaturę wysunęli: podkanclerzy i biskup chełmiński - Andrzej Leszczyński; biskup kijowski - Stanisław Zaręba, wojewoda wołyński - książę Adam Sanguszko, kasztelan chełmiński - Albrecht Czyrski i starosta wysocki - Wacław Leszczyński.

Ogłosił program twardej polityki i zdecydowanych działań wobec antypolskiego powstania kozackiego na Ukrainie pod przywództwem samozwańczego hetmana Bohdana Chmielnickiego, które rozpoczęło się w maju 1648 roku. Uzyskał poparcie dwóch trzecich senatorów i większości biskupów. Obiecywał zaciągnąć na własny koszt dziesięć tysięcy wojska do walki z tą rabelią. Karola popierał również znany pogromca Kozaków, książę Jeremi Wiśniowiecki, a wraz z nim szlachta ruska. Jego kandydaturze przeciwni była szlachta wyznania ewangelickiego z Wielkiego Księstwa Litewskiego, tzw. dysydenci (różnowiercy), którzy podczas sejmu elekcyjnego w październiku i listopadzie 1648 roku - po śmierci swojego kandydata księcia siedmiogrodzkiego, Jerzego II Rakoczego - poparli w staraniach o tron królewicza Jana Kazimierza i którzy obawiali się zaostrzenia polityki kontrreformacji.

Filarem tego ugrupowania był Janusz Radziwiłł, hetman wielki litewski i jego brat, Bogusław, koniuszy księstwa litewskiego. Litwa pod ich przywództwem wręcz zagroziła zerwaniem unii polsko-litewskiej w razie obrania królem Karola Ferdynanda. Ostatecznie sprawę przesądziły listy Bohdana Chmielnickiego, który uzależniał zakończenie buntu Kozaków na Zaporożu od wybrania na króla Jana Kazimierza Wazy. Ponadto Jan Kazimierz uzyskał poparcie dworów: wiedeńskiego, francuskiego, brandenburskiego, oraz papiestwa. Karol Ferdynand zrezygnował z dalszego ubiegania się o tron, a 22 listopada 1648 roku szlachta wybrała królem polskim jego brata, Jana Kazimierza.

Po przegranej elekcji Karol Ferdynand Waza otrzymał po Władysławie IV Wazie księstwo opolsko-raciborskie. Wycofał się z życia publicznego. Osiadł w dobrach biskupów płockich na Mazowszu. Swoją główną rezydencją uczynił zamek w Broku nad Bugiem - siedziba biskupów płockich - gdzie spędzał większość czasu. Rzadko odwiedzał swoje dobra na Śląsku (księstwo opolsko-raciborskie), które otrzymał w wyniku umowy elekcyjnej z bratem. Był przywiązany do rodziny i utrzymywał częste kontakty z braćmi, Władysławem i Janem Kazimierzem, a także ze swą jedyną siostrą, Anną Konstancją, która w 1642 roku wyszła za mąż za Filipa Wilhelma Wittelsbacha, księcia neuburskiego.

Po śmierci Jeremiego Wiśniowieckiego w 1651 roku Karol wspomógł finansowo jego syna Michała, późniejszego króla polskiego, i zaopiekował się nim. Przyjął go w rezydencji biskupów płockich. Sfinansował jego podróże zagraniczne i zapewnił gruntowne wykształcenie. Odwdzięczył się w ten sposób Wiśniowieckim za poparcie, jakiego podczas elekcji w 1648 roku udzielił mu Jeremi.

Karol Ferdynand Waza zmarł 9 maja 1655 roku około 21:00 w dworze biskupim w Wyszkowie (zgodnie z napisem w Kaplicy Wazów w katedrze wawelskiej królewicz zmarł w szóstym dniu przed Idami maja (6. Idus Majas), tj. 10 maja). 5 lipca 1655 roku został pochowany został w kościół Matki Bożej Łaskawej (jezuitów) w Warszawie. Serca i wnętrzności zostały złożone w kościele Matki Bożej Łaskawej (jezuitów) w Warszawie. Pozostawił po sobie spory majątek: księstwo raciborskie i opolskie oraz dobra żywieckie, jak też kosztowności. Większa część dochodu z dóbr została przeznaczona na fundacje kościelne. Pieniądze i dobra ziemskie odziedziczone po bracie pozwoliły królowi polskiemu sfinansować zaciąg wojska podczas potopu szwedzkiego, a księstwa śląskie dały mu schronienie i utrzymanie na Śląsku dworu, gdy musiał opuścić Rzeczpospolitą w 1655 roku.

twoj@email.pl
Tytuł
Treść wiadomości: